Heggenmus (Prunella modularis)

Karakter:

Heggenmussen gedragen zich zeer onopvallend en hebben een nogal verborgen leefwijze. Ze zijn erg schuw en scharrelen onderin de struiken, vrijwel onzichtbaar, hun kostje bij elkaar.

Omgevingstemperatuur:

Heggenmussen kunnen in een volière met een vorst- en tochtvrij nachtverblijf overwinteren.

Voeding:

Het voedsel bestaat 's zomers voornamelijk uit insecten, terwijl in de winter vooral zaden en bessen gegeten worden.
 

Kweek:

In het wild maakt de heggenmus een nest van mos en twijgjes dat goed verborgen ligt diep in struiken of laag in naaldbomen. Ze broeden tussen april en juli en brengen gewoonlijk  2 broedsels groot. Gemiddeld worden 4 tot 5 blauwe eitjes gelegd. De eitjes worden alleen door het popje bebroed. De broedduur bedraagt 14 dagen. De jongen worden de eerste weken hoofdzakelijk gevoed met insecten. Na ongeveer 12 dagen vliegen de jongen uit.

Omdat ik geen kweekervaringen (of kweekverslagen) in gevangenschap kende heb ik een oproep gedaan aan liefhebbers die ervaring(en) hebben met de kweek van heggenmussen in gevangenschap. Hierop is gereageerd door de heer Daniël Segers waarvoor mijn hartelijke dank. Zijn kweekverslag vindt u hieronder.

Bijzonderheden:

De Heggemus heeft interessante broedgewoonten. Zo kennen ze drie soorten territoria.

1. Territorium van een solitaire man

2. Territorium van een conventioneel paar bestaande uit een mannetje en een vrouwtje

3. Territorium van een paartje plus een extra mannetje. In deze situatie paart het extra mannetje soms met het vrouwtje en helpt het andere mannetje bij de verdediging van het territorium. Ook helpt dit mannetje bij het voeren van de jongen. De situatie kan nog compexer zijn zoals samenstellingen van 1 mannetje met 2 of zelfs 3 vrouwtjes, en 2 of 3 mannetjes met 2 tot 4 vrouwtjes.

De heggenmus is niet verwant aan de huismus al doet zijn verenkleed daar aan denken. In Nederland komt hij in de meeste tuinen voor, al valt hij niet direct op door zijn verborgen leefwijze.

A. van Kooten

Mijn kweekervaring met de bruine heggenmus

Door D. Segers uit Zoersel lid van de WEV Antwerpen

Op een zondag in 2004 was ik op doorreis in Nederland. Toen ik met mijn vrouw stopte om te gaan picknicken in een landelijk dorpje ,zag ik enkele huizen verder ,een prachtige volière staan. Als geobsedeerde vogelliefhebber ging ik deze eens wat nader bekijken. De eigenaar van deze volière stond in de tuin en dus trok ik mijn stoute schoenen aan en sprak ik hem aan. Danny van de Kieboom , zo heette deze Nederlander nodigde mij en mijn vrouw uit om eens een kijkje te komen nemen. De beplante volière was goed gevuld met verschillende Europese vogels, zowel zaadeters als insecteneters. Na enkele uren en evenveel potten koffie, ging ik naar huis met de overeenkomst een koppel heggenmussen te mogen ruilen. Een wildkleurige man en een bruine pop. Deze pop was het enige bruine popje dat hij had, ik heb dan ook serieus moeten onderhandelen om het mee naar huis te krijgen. Gelukkig had ik goede troeven , zo zijn er jonge barmsijzen verhuist naar Nederland. In Nederland mag men heggenmussen vrij houden,en dus heb ik hier met een kweker van databankvogels contact opgenomen om mij de nodige papieren en voldoende uitleg te bezorgen om alles in orde te maken. Toen ik terug kwam in Nederland heb ik,samen met Danny alles in orde gebracht en kon de transactie doorgaan. Thuis heb ik dit koppeltje in een kweekren geplaatst en verder rustig laten doen. Als voeding geef ik (in verschillende potjes) een zaadmengeling voor Europese vogels,eivoer van cedé, pellets voor Europese, levende buffalo’s en insecten paté van claus. Maart 2005 zag ik de pop met nestmateriaal rondzeulen en begon ik reeds te dromen van een goede kweek. De kweekren (1,80 x0,80 x 2,00) was beplant met enkele thuja planten in pot,er waren op verschillende plaatsen kappelnestjes opgehangen, met een kokosnestje in. Enkele dagen later lag er een ei kapot op de grond, dus ging ik kijken of ik het mogelijk gammel nestje niet kon verstevigen. Ik vond echter geen nest, dus ging ik maar eens voelen in een van de kappelnestjes. Hierin lag nog een ei,zonder dat er een nest was gemaakt. Na drie dagen lagen er in dit nest 4 eieren. Twee ervan kipte en de jonge vogeltjes groeiden voorbeeldig. Een tweede ronde leverde me opnieuw twee jongen op. Vier wildkleurige jongen dus. Later bleken dit drie mannen en een pop te zijn. Na drie maanden had ik echter nog maar een jong in leven, gelukkig een mannetje split voor bruin..Nu kan de kweek met de bruine heggenmus pas echt beginnen. In januari 2006 plaatste ik dit koppeltje van zoon  x moeder samen in een heringerichte kweekren van dezelfde afmetingen als hierboven. Afwachten nu maar! In deze ren zitten ook nog een koppel barmsijzen, gelukkig laten ze mekaar met rust.

Op 20 mei ’06 zie ik een ei liggen op de grond ,het is een ei van een heggenmus. Op 21 mei vind ik in een kappelnestje een tweede ei, dit gaat dus de goede kant op. Op 24 mei liggen er 4 eieren in dit nestje en ze zijn warm dus ze broedt! Maandag 29 mei,de pop broedt vrij stevig en verlaat het nest  pas als ik de kweekren betreed , het nest bevind zich achteraan de ren in een kappelnestje waaraan ook wat kunstgroen is aangebracht. Van deze gelegenheid maak ik gebruik om een foto van het nest te maken, de pop heeft zelf geen nest gemaakt maar gebruikt een voorgevormd cocosnestje.

Een foto nemen van de broedende pop wordt moeilijk ,ik laat ze beter met rust zodat ze het nest niet in de steek laat. Dinsdag 30 mei ,om 17.00 uur ga ik de vogels bijvoederen en merk ik een kapot ei van de heggenmussen tussen de takken. De andere drie eieren zijn nog warm, waarschijnlijk is de pop opgeschrikt door een hevige hagelbui (eind mei!!) of zou een van de mannen er iets mee te maken hebben.(heggenmusman of de barmsijsman). Dinsdag 6 juni 2006, bij een nestcontrole vandaag stel ik vast dat er nog maar twee eieren in het nest liggen. Deze eieren zijn wel warm, dus ze broedt nog! Als de eieren bevrucht zijn moeten ze een dezer dagen uitkomen. Vrijdag 9 juni ,  bij het ringen van de jonge barmsijzen merk ik dat er nog steeds geen jongen zijn bij de heggenmussen.  Ik besluit om de eieren zelf open te maken. Alle twee de eieren zijn onbevrucht, zelf denk ik dat ik er goed aan gedaan heb om de pop de volledige broedcyclus te laten uitdoen. Als ze er zin in heeft kan ze aan een tweede ronde beginnen, hopelijk met meer succes! Ondertussen zijn we 19 juni, ik ,ben al een tiental dagen niet meer in de kweekren geweest, alleen om te voederen. Omdat ik een tweede nest jonge barmsijzen ga ringen , ga ik toch maar eens goed rond kijken. In hetzelfde kappelnestje vind ik drie eieren van de heggenmus. De tweede ronde is begonnen! Hopelijk met meer succes. 21 juni ,er zijn nu 5 eieren in het nest, de pop broedt , maar verlaat wel het nest bij het betreden van de ren. s' Avonds , 4 juli ’06, er liggen eischalen stuk in de ren, als ik goed kan zien zijn het er drie, netjes in het midden gebroken! Er zijn dus jongen!!! Ik betreed de ren om te voederen en merk dat er een jong dood ligt naast de etensbak. Iets verder nog een  en nog een. Drie jonge heggenmussen dood. Er is er één bij met rode ogen, waarschijnlijk een bruin jong. In het nest liggen nog twee eieren, ze zijn gekipt maar koud. De jongen zitten dood in het ei! De vijf eieren waren dus allemaal bevrucht. Hopelijk komt er nog een derde nest en heb ik hier meer geluk. Het kan dus nog, lukt het dit jaar niet dan proberen we volgend jaar opnieuw, in de wetenschap dat het koppel wel degelijk kans op slagen heeft.